تاریخچه ضبط آواها در بندرعباس

این مطلب در شماره 12 مجله وزین نسیم بادگیر به چاپ رسیده است .

موسیقی ، غنا و رقص جزء لاینفک زندگی انسانهاست که  در ادوار تاریخ گاهاً با جبر حکام در محاق افتاده اند . اما زدودن آن از سینه و ضمیر انسانها کاری ناشد نی است . نخستین تصاویر منقوش که  در آثاری از جهانگردانی مثل شاردن و دلاواله به جا مانده نشان می دهد در بدو شگل گیری شهریت گامبرون گروه های موسیقی به فعالیت مشغول بوده اند .

بندرعباس – برگرفته از سفرنامه شاردن 1665 میلادی

 افول اقتصادی و واگذاری این خطه به امامان مسقط سالیان سیاه و پر دردی را رقم زد و تا ابتدای دهه سی اشارات مختصری در خصوص ترنم آواهای بندرعباس وجود دارد ، اما پس از این دوران است که مهاجرین هرمزگانی خصوصاً غرب استان به مانند بستک و بندرلنگه که به نواحی ساحلی جنوب خلیج فارس به مانند بحرین قطر و دبی (نه امارات ) کوچیده بودند با رواج امکان ضبط بر روی موم و ریل و صفحه سنگی ، آواهای دلتنگی غربت یا شادمانگی هایشان را به این سوی روانه کردند  ، هرچند این امکان در نواحی مرکزی کشور بوجود آمده بود  اما بندرعباس در پرتوآن دور افتادگی از آن محروم بود . قدیمی ترین صدای ضبط شده احتمالاً باید متعلق به یوسف محمد مشاعی باشد که از سال 1335 فعالیت موسیقیایی داشته و در سال 1343  گروه (فرقه) الانوار را در بحرین بنیان می گذارد که در تاریخ موسیقی بحرین جایگاه ویژه ای دارد .

پس از آن یوسف هادی و ابراهیم لنگاوی نیز صدایشان را در کالبد صفحات سنگی به دیار مادری شان رسانیدند .

در ابتدای دهه چهل صدای زبیده درویش ( زبیده بندری)در استدیو زین الفون ضبط و به بازار ارائه شد . متعاقب آن  از جاسم کنگی ، حسن پورکن ، ابراهیم شاعر کریانی و بعد تر حسن کریمی و ارسلان عطایی صفحاتی به بازار آمد .

در سال 1346 با افتتاح مرکز رادیویی بندرعباس ، امکان  ضبط بر روی ریل و انتقال به تهران و تکثیر آن فراهم  آمد . ابتدا  استودیوی مختص ضبط در محل فرستنده رادیو در مکان فرودگاه قدیم احداث و سپس به دلیل دوری از مرکز شهر به محل بازار روز فعلی و در منزل گلبهارانی که در اجاره رادیو بود منتقل شد . قبل از افتتاح مرکز رادیو ، صدای خوانندگان توسط چند اسپانسر در استودیو های دبی مثل “زین الفون “و “تسجیلات شعب”ضبط و نسخه ای از آن به تهران و شرکت های تولید و پخش ، واگذار تا با برچسب و لوگوی سفارش دهنده انتشار یابند . چند موسسه اسپانسر به این ترتیب بودند  :

  1. فروشگاه کولاک به مدیرت  زنده یاد ماشاالله میرزایی صاحب مغازه لیموناد فروش در ضلع جنوبی میدان بلوکی که دغدغه مند امور فرهنگی نیز بودند .
  2. فروشگاه برادران عابدینی به مدیریت محمد نور عابدینی و فروشنده لوازم خانگی در بازار و جنب کفش ملی مرکزی فعلی
  3. فروشگاه مصفا واقع در خیابان شاه حسینی

صفحات زیبای به جا مانده بیشتر منقش به لوگوی این سه اسپانسر خوشنام بندرعباسی می باشند . فقط در این میان صفحات زیادی از زنده یاد علی فدایی معلم ، ترانه سرا و خواننده خوش ذوق و خوش صدای بندرعباسی ساکن کرمان با اجرای ترانه های فولکوریک کرمان و بندرعباس به دست مردم می رسید که خارج از پروسه مورد نظر ما در بندرعباس بود.

در سالهای پایانی دهه چهل و رواج نوار کاست ، آثار خوانندگانی مثل صالح آتون ، فاطمه و حوا رضایی ، ارسلان عطایی  ، حسن کریمی و  محمد مظفری که در استودیوی رادیو ضبط می شد با آرم و لوگوی فروشگاه هایی  چون نوار فروشی “بت شکن ” در چهارراه مرادی ، استدیو خلیج فارس به مدیریت زنده یاد سام در میدان بلوکی و استدیو شانه (سجادی) در خیا بان برق و استدیو شعله در سه راه پلنگ صورتی به فروش می رسید .

با امتناع مرکز رادیو تلوزیون بندرعباس از ضبط آثار هنرمندان بعد از انقلاب بار دیگر مجبور به استفاده از استدیو های آن سوی آب شدند . خوشبختانه این روزها چندین استدیوی مجهز در بندرعباس به کار ضبط ومیکس و مسترینگ آثار هنرمندان مشغول هستند . نهایتاً اینکه نگارنده تلاش نموده تا ترک های دیجیتال اکثر این آثار را جمع آوری نماید . برای هرچه کاملتر شدن این مجموعه نیازمند یاری همه عزیزان هستیم.