آرموس

انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی،اولین دوره انتخاباتی بود که بعد از سقوط رضا شاه واشغال ایران به دست متفقین انجام پذیرفت.این انتخابات،در حالی انجام می پذیرفت که کشور در شمال وجنوب،تحت نفوذ دولت های شوروی وانگلستان بود وسیاست های مداخله جویانه این دو کشور در ایران،سیاست داخلی وحتی انتخابات را نیز تحت الشعاع قرار میداد.درانتخابات دوره چهاردهم،با توجه به اسناد وگزارش های بر جای مانده،علاوه برخواست محمدرضا شاه ، دخالت های دول شوروی وانگلستان در راهیابی نمایندگان متمایل به این دو دولت به مجلس ، تاثیر گذار بود.

بندرعباس از جمله شهرهایی به شمار می رفت که درجریان انتخابات چهاردهمین دوره مجلس شورای ملی،متاثر از اختلاف نظر بین شاه وانگلستان بود وگزارش هایی مبنی بر تخلف از سوی فرمانداری بندرعباس،درحریان بررسی صحت انتخابت درمورد این شهر به مجلس رسیده بود.

                                                                                               عبدالله گله داری

نماینده ای که دردوره چهاردهم از بندرعباس به مجلس راه یافت .عبدالله گله داری بود که دررقابت با مصطفی مصباح زاده ، توانست کرسی مجلس رابه دست آورد.

مصباح زاده با وجود اینکه بنا بر گزارش های موجود ،ازسوی شاه شفارش شده بود،دراین دوره دررقابت با خواست انگلستان مبنی بر انتخاب عبدالله گله داری،نتوانست موفقیتی به دست آورد.

مصباح زاده در کارزار انتخاباتی در کنار بزرگان میناب :ازراست علی جلال – میرزاجواد احمدی – ابوطالب جمشیدی -محمد نور آذری -میرزا محمد احمدی – دکتر مصباح زاده -سید احمد بنادره و…… در سال 1322

مصباح زاده که دارای دکترای حقوق از فرانسه بود وروابط حسنه ای نیز با محمد رضا شاه داشت بار دیگر دردوره پانزدهم در انتخابات بندرعباس شرکت نمود وتوانست به مجلس راه پیدا کند.

                                                                       بازدید مصباح زاده و هیئت همراه از پنجشنبه باز میناب 1322

سر اورل استاین باستانشناس معروف مجاری آلمانی پروژه تحقیق در حوزه جنوب شرقی ایران را در سال 1916 ایران را اجرائی می نماید .

او از اصفهان به کرمان ،سپس بردسیر -رابر- بم – جیرفت – گلاشکرد – پری یاب (فاریاب) -رودان -میناب – بندرعباس – هرمز می آید.و پس از مراجعت به بندر لنگه و نهایتاَطاهری (سیراف) میرسد. او پس از تحقیق در خصوص تمدن “کران”در منطقه اسیر گله دار به بوشهر میرود.حاصل این سفر دو کتاب است به نامهای “از کرمان به بندرعباس “و از گله دار تابوشهرکه به اهتمام آقای علی نعیمی گله داری توسط انتشارات ایلاف به چاپ رسیده است .

قلعه میناب درسال 1293

هرموز – قلعه پرتقالیها 1293

در کتاب اعلام الناس فی احوال بندرعباس عکس فرود اولین هواپیما در هنگام جنگ جهانی اول به چاپ رسیده است.

چندی پیش یکی از دوستان در محیط مجازی عکسی را منتشر کرد که در توضیح آن فقط ساحل بندرعباس مقامات و مردم قید شده بود

این عکس توسط “سر رولف مکفرسون اسمیت “عکاس نشنال جئوگرافی در ساحل محله سیم بالای فعلی برداشته شده و بنای کنسولگری انگلیس در قسمت فوقانی عکس مشهود است .

                                                                                           سر رولف مکفرسون اسمیت

واما مقامات حاضر درعکس نفر سمت چپ “علی کرم بیک توپچی بلوردی”ملقب به شجاع نظام حکمران نظامی بندر عباس ونفر سمت راست “کاپتن بیسکو”کنسول انگلیس  در آن زمان است.

شجاع نظام

15 تیر ماه 1296 (جولای 1917)به اصرار کنسولگری انگلیسی ها، شجاع نظام حاکم بندرعباس اداره بلدیه (شهرداری)را تاسیس کرده که به تنویر وتنظیف بپردازد.حاج مسلم بوشهری را در ماهی پنجاه تومان مواجب به ریاست بلدیه تعیین کردند وتعرفه ای بر قرار داشتند. تعرفه مزبور راجع به ورود وخروج از طریق برّ (خشکی) است. تعرفه بقیه اشیاء از دریا وبلدیه بعد تعیین می شود.)

حاج مختار دوانی با واگذاری اتاقی در منزل  نقش بسزایی در شکل گیری شهرداری بندر عباس داشته است .

پی نوشت:نام اسماعیل خان بهادر، جهانگیرخان درج گردیده که اصلاح میگردد.

درسال 1281شمسی انگلیسی ها خط تلگراف دهلی لندن را از با کابل از طریق دریا به جزیره هنگام متصل نمودند. سپس از مسیر دریایی تا توریان و قشم و مجددا از طریق دریا مسیر را طوری انتخاب نمودند تا روبروی کنسولی انگلیس (بیمارستان شریعتی فعلی) کابلها به خشکی برسند بعد از اتصال به کنسولی وبروز مشاجراتی در خصوص نحوه استفاده ایرانیها از تلگراف باغ جمشیدیان درضلع  غربی اجاره و ودستگاه درآنجا نصب ودر ساعاتی از روز در اختیار ایرانیها قرار گرفت(برگرفته از اعلام الناس فی احوال بندرعباس سدید السلطنه کبابی). بعدها محل ورود کابلهای تلگراف به خشکی به محله سیم بالا معروف گردید.

  کنسولی انگلیس در بندرعباس1286شمسی 

منظره ای از کنسولی انگلیس در بندرعباس1286شمسی این بنا در سال1329به سازمان بهداری تحویل وبیمارستان ثریا نامگذاری گردید.

مایه حیات درجنوب بنا به شرایط اقلیمی از درجه اهمیت بالایی قرار دارد بهمین روی مردمان این دیار سرچشمه های آب را علاوه بر تقدس به نگاهبانانی سماوی می سپارند که شاید ریشه در اسطوره آناهید یا ایزد بانوی آب دارد به مانند حضرت بی بی در آبگرم بزرگ فین، بی بی هوربی بی نور در آبگرم معدنوییه حاجی آباد، بی بی کهمان در چشمه آب روستای گهکم و…. .اما نگاهبان دریا در جنوب خضر است ملقب به نبی اله به همراه الیاس که همیشه در رکاب اوست البته ظاهرا درقرآن نامی از خضر به میان نیامده است.

زنده یادغلامحسین ساعدی در کتاب ماندگار اهل هوا می نویسد: خدر(خضر) والیاس / خدر زنده وجاویدان است ومحافظ دریاها وپشتیبان صیادان وماهیگیران ودریانوردان . نوکری هم دارد به نام الیاس. در بیشتر نقاط ساحل برایش مقبره یا قدمگاه ساخته اند .همه یک شکل ویک طرح .قدم گاه خضر گنبدی داردوچند تاق وچندین در. در داخل مقبره خالی است وهر تاق بشکل هلالی است محراب وار.درجزیره قشم مشهور تریت قدم گاه خدر در دهکده ای است به اسم “پشت کوه”ومقبره مشهور دیگری هم در خود بندرعباس است،بیرون شهر،لب دریا وکنار جاده ای که از بندرعباس به بندرخمیر می رود.کنار مقبره یا قدم گاه خدر،قدم گاهی هم برای الیاس می سازند،یک سو با یک حصار کم ارتفاع به وسعت چندین متر مربع.هر وقت که از دریا ماهی صید نشود،ماهیگیران چندین شبانه روز در”خدروالیاس”جمع می شوند وشیرینی می دهند ودعا می خوانند ونذر ونیاز می کنند.اغلب یک یا دو بز هم قربانی می کنند.خدر والیاس دلشان به حال ماهیگیران می سوزد ونذر آن ها را می پذیرند ودریا را پر ماهی می کنند.

مرتضی راوندی در صفحه 31جلد نهم تاریخ اجتماعی ایران چاپ82نشرروزبهان می نویسد:

چنان که می دانیم پس از ظهور نهضت اسلامی،پیشوایان وزعمای اسلام ، کشورهای همجوار را به زور شمشیر فتح واز ملل تابع خواستند که ازیکی از دو راه را برگزینند:یا به دین اسلام گردن نهند ویا جزیه بپردازند.گروهی از ایرانیان که تحمل رقیت بیگانگان را نداشتند،سر به کوه وبیابان نهادند وبعضی تصمیم به مهاجرت گرفتند.

مهاجرت به چین وهند

به حکایت سال نامه های چین عد ه یی از ایرانیان مهاجر در شهر کانتن مستقر شدند وگروه دیگری از ایرانیان رهسپار دیار هند شدند.شرح این مهاجرت در داستان منظومی به نام قصه سنجان ذکر شده است وسراینده آن ایرانی پاک نهادی است به نام بهمن کیقباد،اکنون بیتی چند از این منظومه دلنشین را ذکر می کنیم:

مقام و جای  وباغ  وکاخ  و ایوان                         همه  بگذاشتند  از بهر  دینشان

به کوهستان همی ماندند صد سال                         چه ایشان را بدین گونه شده حال

پس از چندی دراثر مزاحمت دائمی،ازراه دریا به سوی هندوستان رفتند:

زن وفرزند در کشتی نهادند                                به سوی هند،کشتی تیز راندند

وسرانجام پس از تحمل مشکلات گوناگون به سنجان رسیدند:

چنین حکم قضا شد هم از این پس                سوی سنجان رسیدند آن همه کس

پس از گفتگوی نماینده ایرانیان با راجه محل ،موافقت شد زمینی سراسر جنگل به مهاجران ایرانی اعطا کند. ایرانیان با همت وپشتکار این سرزمین را آباد کردند وسنجان نام نهادند وپارسیان پس از سیصد سال اقامت در این خطه به شهرهای دیگر گجرات روانه شدند وپارسیان امروز هندوستان از بازماندگان آن گروهند.

گروه دیگری از ایرانیان که با حفظ آیین مزدیسنا در میهن خویش باقی ماندند ،ناچار متحمل زندگی تلخی بودند،دراجرای آداب ومراسم دینی آزادی نداشتند ،مولف تاریخ سیستان می نویسد که پس از آمدن عبدالله ابی بکره به سیستان (اندرسنه احدی وخمسین-51)وی همه پیشوایان مذهبی را کشت وآتش های گبرگان را برافکند.میشله مورخ نامی فرانسه حال ایرانیان این دوران را چنین توصیف می کند:”چون شب فرا می رسید،اعضای خانواده گرد هم می آمدند و روزهای گذشته خود رابا حسرت وسوگواری یاد می کردند….”  

 ابیاتی از خداحافظی ایرانیان از  هرموز (  مغستان ) از زبان استاد پور داوود :

زساسانیان واژگون گشت تخت                  زایرانیان نیز برگشت بخت

گروهی پراکنده در کوهسار                     دل افسرده از دشمن نابکار

فرو شد زکوه وبه دریا شتافت             به هرمز روان گشت وآرام یافت

پس ازچند سالی درآن آنجست           زدشمن به تنگ آمده وچاره جست

به دریا بسی کشتی انداخته                          برآن بادبانها بر افراخته

اهورا توای کردگار سترگ                             فرستنده زردشت بزرگ

دراین ورطه ماتو را غمخوار باش                   زآسیب دریا نگهدار باش

بیاد تویک شعله روشن کنیم                      به نام تویک گوشه گلشن کنیم

زبان وروان ودل وخون ودین                       زتو خواندا پور ایران زمین

در  حکایتی از پرویز شهریاری در مجله چیستا خوانده ام که این جماعت در حدود 15هزار نفر پس از ورود به سنچان در نزدیگی گجرات پیغام ودرخواست پناهندگی شان را به اطلاع حاکم گجرات می رسانند حاکم پس ازآگاهی از این موضوع قدحی پر از آب رابه نزد پارسیان فرستاده وبه آنان به زبان فهوا  می گوید که این زمین را انبوهی از آدمیان فرا گرفته وجایی برای شما نیست اما پارسیان با زیرکی با انداختن قطعه ای طلا(طلا باوزن حجمی کم باعث ازدیاد حجم ظرف نمی گردد)این پیام رابه حاکم گجرات می رسانند که اقامت پارسیان لطمه ای به زیست آنها نمی رساند .حاکم با درک این موضوع به درایت مهاجرین پی برده وبه آنها پناه می دهد وهم اکنون غالب عوامل اقتصادی آن دیار همان پارسیان مهاجرند.

درسالهای گذشته که ساحل نایبند در قرق نهاد های دولتی نظیر شیلات ،نیروی انتظامی ،و……بود دسترسی به ساحل نایبند برای هرکسی امکانپذیر نبود.اما با گشایش بلوار ساحلی در ضلع جنوبی باشگاه چمران وجنب بوستان غدیر بقایای اسکله ای به چشم می آید که یادگار حضور پلیس جنوب یا همان اس پی آر در نایبند شمالی به فرماندهی سر پرسی سایکس انگلیسی در حوالی 1295 بوده است .هدف از احداث این اسکله دسترسی سریع نیروی مستقر در هنگ شاهی به دریا وبلعکس می باشد . برای اطلاعات بیشتر کتابهای ده هزارمایل در ایران وتاریخ ایران سایکس وپلیس جنوب خانم اسکویی را زیر ورو کردم ولی دریغ از اشاره ای …..

عکس بالا معروف به خانه سعدی در بندر لنگه و در حوالی سال 50 شمسی است .خودتان بهتر می توانید حال وهوای زندگی در این خانه ها را تصور کنید.حیاط فراخ با درختان زینتی ومیوه ای ، سبزی خانگی واحتمالا حوضی و ………

حالا خزیده در کلودنگ های 40و50متری با ریزش قطرات فاضلاب طبقه فوقانی پس پشت میگذاریم شب و روز را ،همیشه وهنوز را …………

هر نقطه از این کره خاکی ویژه گی های  اقلیمی خاص خود را دارد و قضاوت درباره شرایط زیستی متفاوت فقط از دست خودپسندانی بر می آید که به قصد تاراج منابع همه جهان دمی از تلاش باز نمانده اند.

رالف فیچ تاجر دوره ی الیزابت در سال 1583 در وصف بندرعباس نوشته است:

“این محل را طبیعت به قصد سکونت نیافریده است.آنجا در دامنه ی کوهستان رفیعی واقع شده است.هوایی که داخل سینه ی انسان می شود آتش زاست . بخار مرگ آور پیوسته از دل زمین بر می آِید . اراضی تیره وخشکیده ومثل این است که با آتش برشته شده باشد”.

راجع به آنجا شاردن گفته است که:”هوای دوزخی ومرگ آور “دارد،از این رو اهالی ناچارند که شش ماه از سال در بهار وتابستان به کوهستان فرار کنند . هربرت بیش از دیگر نویسندگان بحرف خود لحن ریشخند داده است:”هوای آنجا تحمل ناپذیر است از این رو بعضی از سکنه درتغارهای پرازآب لخت دراز می کشند که عضله ی ایشان راچنان نرم می کند وبا فرارسیدن موسم زمستان طاقت کمترین سرما راندارند،پس آسیب زمستانش کمتر از گرمای تابستان نیست”.

پنجاه سال بعد ناوبان انگلیسی،ناخدای کشتی حامل دکتر فرایر در همین مورد اصطلاح حرفه ای خویش رابکار برده واظهار داشته است:”بین گامبرون ودوزخ اینچی بیش فاصله نیست”ولی جان استریوس هلندی با اعتراف صمیمانه ای می نویسد که:”حدت هوای آنجا رامشروبی به نام پیل پونس کن شدیدتر می سازد،زیراکه چنان نوشنده را افسون می کند که از نوشیدنش صرف نظر مقدور نیست”.((میگویند این نوشابه را که مانداسلو پنج می نامند هیات نمایندگی دوک هلشتاین در ایران که مانداسلو هم به سال 1637عضو آن بوده اختراع کرد ،زیرا که پنج ماده در ترکیب آن بکار می رفته است : می ،آبلیمو، ادویه ، شکر، وگلاب))

همانطوری که کلیه جهانگردان دربدگویی از هوای بندرعباس یک ندا شده اند،همگی هم از تعریف درخت انجیر (بانیان هندی) بزرگی که درسی مایلی شهر قدیمی بوده غفلت ننموده اند ونوشته اند که تا400نفر درزیر شاخه های آن می آسوده اند.چند تن از سیاحان قرن هفدهم نیز راجع  به این آفریده ی حیرت آور اشاراتی کرده اند.

         لور بزرگی که به نظر بنده باید در سه مایلی بندرعباس باشد ونه در سی مایلی

ایران وقضیه ایران . جرج ناتانیل کرزن چاپ1367انتشارات علمی فرهنگی ص506 و507